Beilage 76/3
Oblianza de mëte sö i montli da d’invern ...?
Che che ô tres ester sigü sön tru d’invern, dess mëte sö de bugn montli da d’invern. Pornanche al vëgn dër frëit él ora da tó y jì i montli da d’isté. Bele cun 7 degrà sura le zero él damì da jì cun i montli da d’invern, porvia de süa combinaziun de gumi speziala.
Al é gnü a s’al dè n pü’ de confujiun ajache al é gnü lascè alsavëi che dai 15 de novëmber mësson mëte sö i montli da d’invern. Mo chësc n’é nia vëi! L’ordinanza (n. 1318) dl assessur competënt scrì dant che „sce al nëi o sce la strada é curida da nëi, o sce la strada é dlaciada, mësson mëte sö i montli da d’invern sön les strades statales y provinziales dla rëi dles strades provinziales (montli da d’invern adatà por jì sön la nëi o sön la dlacia o scenò n’atrezadöra da d’invern analoga cun chëra che an ne slizia nia, sciöche morones o scenò n’atrezadöra omologada anfat).“
Chësc dovëi vel pornanche al vëgn metü sö sön les strades provinziales les tofles aposta y n’à nia da nen fà cun na data. Sön la tofla él fat jö n montl da d’invern y al é scrit sö “sce al é da nëi o da dacia”. Sce an ne se tëgn nia al dovëi de mëte sö montli da d’invern vëgnon straufà.
Aladô dl codesc dla strada po i manajadus dles strades, chël ô dì inće i comuns, autorisé regolamënć aposta por l’invern.
Aiazzone-Fiditalia: de bones noeles
De bones noeles por i consumadus che à ćiamò val’ da stlarì cun Aiazzone-Fiditalia. Dan da püch à Fiditalia splighé pro na sentada a Milan olache al ê inće n colaboradù dla Zentrala Consumadus Südtirol (CCS), che ai ô rete les rates paiades ite „por nia“ – por mebli cumprà da Aiazzone che ne n’é mai gnüs ortià. Fiditalia â dan da n valgügn mëisc autorisé i consumadus da ne paié nia les rates, y garantì che chësc n’ess nia portè a na comunicaziun de „stlet debitur“ tl CRIF. Śëgn él gnü lascè alsavëi ofizialmënter che al ti gnarà retü a düć i tliënć, che n’à mai ciafè ći che ai â cumprè, ći che ai à paié ite ti ultimi mëisc.
14 de novëmber - No-Alcol-Day: al vëgn ghiré na miù descriziun
Vigni dé mörel tl’Europa passa 500 porsones porvia de maraties liades al consum d’alcol; dantadöt porvia di tröc caji de crebesc. Bele da agn incà dij l’organisaziun por la sanité mondiala (WHO) che l’alcol é na sostanza dër prigorosa, che mët al prigo la vita dla porsona; d’otober dl 2010 à la WHO tlassifiché l’alcol sciöche „sostanza che gauja le crebesc pro la porsona“ – sciöche inće l’asbest, le tabach o benzol.
L’alcol fej pert de nosta cultura y economia, mo l’alcol é inće la sostanza che porta a na majera dependënza. Porchël mëss les etichëtes y le retlam fà referimënt al prigo por la sanité tl caje de maladoranza. Cun la scomenciadia dl „No-Alcol-Day“ déssel gnì sostignì na cultura dla prevenziun por ći che reverda l’alcol.
Cun la ćiasa “flessibla” sparàgnon
Dal’infanzia ala vedlëza se müda nüsc bojëgns abitatifs cun le passè dl tëmp. La soluziun é na ćiasa “flessibla” y zënza barieres, che pîta la mascima comodité a düć chi che vir dailò. Na proietaziun sciöche al alda mët man dal’entrada: i scalins dan porta po gnì baratà fora por ejëmpl cun na picia rampa cun chëra che ara vais da rové pormez plü saurì. Inće pro i üsc te ćiasa y de sorà aldìsson da tó demez i limi, a chësta moda él plü saurì da se möie, sides por de pici mituns che por jënt che se stënta da jì. N sföi d’informaziun nü dl ZC pîta indicaziuns y consëis sön co proietè damì na ćiasa por dötes les etês; le sföi é da ciafè sides online che sön papier pro les sëntes dla ZC.
Cumpra de imobii: capara confirmatoria o capara penitenziala?
Normalmënter canche an stlüj jö le contrat preliminar paia che che cumpra na soma, che po gnì dada sciöche capara confirmatoria, capara penitenziala o bel scëmpl sciöche acunt. Chisc trëi conzeć à düć trëi n ater significat, porchël désson savëi ći che ai ô dì pordërt, denant co tó na dezijiun sön co paié. La capara confirmatoria vëgn paiada por confermè le lian che an à surantut cun le contrat preliminar. Sce che che cumpra se tira zoruch, pêrdel i scioldi paià ite, y sce che che vënn se tira zoruch, spo mëssel ti rete al cumpradù i scioldi che al ti à dè plü na penala dla medema soma: chël ô dì che al mëss rete dui iadi tan che al à ciafè. Implü po la pert che se tëgn al contrat jì dan signoria por che al vëgnes fat ći che é scrit tl contrat, y damanè do na indenisaziun por i dagns. La capara penitenziala indere, é na soma fata fora danter che che vënn y che che cumpra, y é la soma che mëss gnì retüda sce un di dui se tira zoruch. Porchël sce l’ater se tira zoruch an le dërt de ciafè zoruch la capara y an ne mëss nia desmostrè d’avëi albü n dann. Mo te chësc caje ne pon nia damanè do n’indenisaziun por i dagns, o jì dan signoria por damanè che al vëgnes ademplì ći che é preodü tl contrat. De plü informaziuns é da ciafè chilò: www.centroconsumatori.it sot "abitare".
Le Südtirol é tres manco presënt sön les trasses lunges dles ferates
Scebëgn che öna dles majeres trasses de coliamënt dla ferata passa fora por le Südtirol, ne va tröpes ferates importantes nia plü da canche al é l’orar nü (2011-2012). Por ejëmpl saràl tl dagnì plü ri da rové a Lecce, Milan y Minca por chi che pëia ia da dales staziuns dl Südtirol. La politica dl sparagn, a chëra che dantadöt Trenitalia ti va do, porta pro a n peioramënt di coliamënć nazionai y internazionai. Sce an tëgn cunt che i cosć dl auto privat é chersciüs dassënn, val debojëgn de n bun coliamënt dles ferates cun les gran citês. Porchël fóssel debojëgn da ajuntè ferates y nia da nen tó demez. Mo al va debojëgn che les politiches da śëgn che reverda i proieć de trasporć y les infrastrotöres – chël ô dì la destinaziun de miliarg de euro a mega-proieć – vëgnes mudades. Dantadöt i politics competënć te chisc seturs é cherdà a fà val’: coliamënć dles ferates adatà é n critêr dër important por garantì la mobilité dla forza laûr y le coliamënt de döta l’economia dl teritore. La Zentrala Consumadus (ZC) se tëm che chësc influenzarà negativamënter le trasport local regional. “La reduziun di coliamënć nazionai y internazionai portarà a na majera adoranza dles ferates regionales y interregionales. Chësc portarà dessigü pro a na majera adoranza dles ferates (che é na bona cossa); mo ti orars olache la maiù pert dla jënt va cun la ferata saràres plü co plënes” dij le diretur dla ZC, Walther Andreaus. “Porchël aratunse che les condiziuns de iade de tröpes porsones che va vigni dé cun la ferata peiorëies”.
Al pröm de jenà dl 2012: proibì da zidlé iarines da üs te gabies
Dal pröm de jenà dl 2012 inant él te döta l’Europa proibì da zidlé iarines da üs te gabies. Ći se müda pa? Les vedles gabies che odô danfora na lerch de 550 cm² a iarina, ne podarà nia plü gnì adorades, y ares gnarà baratades fora cun gabies nöies “arichides”. Chëstes sarà majeres (750 cm² a iarina), y ares arà inće na raspa, na stangia dles iarines y na coa. Mo le passaje é bindebò pëigher te n valgügn paîsc dl’Uniun, danter l’ater inće tla Talia.
Sciöche consumadus podunse bele śëgn cumprè üs che vëgn da chisc zidlamënć. Te chësc caje podunse se daidé cun le codesc dl produtur, na combinaziun de numeri y lëtres sön l’ü. Le pröm numer nes dà informaziuns sön la sort de zidlamënt:
numer 0zidlamënt biologich
numer 1zidlamënt alalëria
numer 2zidlamënt a tera
numer 3zidlamënt te gabia
Raport sön le trasport di fligri: 60% de retlamaziuns deplü co l’ann passè
Ai 28 d’otober dl 2011 à la Rëi dles Zentrales di Consumadus Europeiches (ECC-Net) presentè le raport nü sön i dërć di passajirs di fligri. Dl 2010 s’à 71.292 zitadins comunitars adressè al'ECC-Net y 12.622 de chisc à segnalè na violaziun che reverda sü dërć sciöche passajir di fligri; la mesaria dla soma recuperada por i consumadus é de 509 euro. Por mirit dl laûr de intermediaziun danter consumadù y compagnia di fligri dles ZCE, é le 31% di caji gnü stlüt jö cun na soluziun sön le tru extraiudizial. Le numer di caji che reverda le trasport di fligri gestì dala ECC-Net dl 2010 é chersciü dl 59% respet al 2009 (canche al ê feter 8.000 caji); n numer bindebò gran sce an tëgn cunt che le numer de dötes les retlamaziuns é “ma” chersciü dl 27%.
De plü informaziuns é da ciafè chilò: www.euroconsumatori.org.
Svenüdes: trëi cosses da savëi
- Inće sce le prîsc é gnü arbassè dassënn à le tliënt dagnora le dërt de ciafè marćianzia zënza defëć. Sce val’ vëgn venü a demanco ajache al é por ejëmpl n pü’ paz, mëssel ti gnì dit a che che la cumpra. Le tliënt po presentè na retlamaziun inće do la cumpra por ći defet o imperfeziun comai che le comerziant ne n’à nia segnalè.
- Inće por les svenüdes de fin de sajun vêlel le consëi de tignì sö le bonn de cassa o la fatura, che podarà ves ester d’öga tl caje de retlamaziuns o de denunzia de dann.
- I comerzianć ne mëss nia tó zoruch i produć zënza defëć; chësc vel sides tratan le tëmp de svenüda che tartan la sajun normala. Sce al vëgn fat, se tràtera ma de n plajëi. La sostituziun dla marćianzia cumprada tratan la svenüda, che n’à degun defet, vëgn stlüta fora espressamënter dal comerziant.
