Tan vel pa mi imobil?
Nia düć ne sa tan che so imobil podess valëi veramënter söl marćé o é bugn da dì sce le prisc pité canch'al vëgn venü o afité l'imobil, é adeguè o no. Tröc ne sa nia co che ai dess fà. Insciö vai da n profescionist lëde (n marćiadënt d'imobiliars, n geometer o n architët) por se lascè fà n arat sön le valur de so imobil. N te' arat costa de regola inće aladô y nia düć n'é a öna da dè fora scioldi por chësc.
N stromënt che öga por sciazè da susc y autonomamënter so imobil (prisc de venüda o d'afit) é le sorvisc che vëgn pité dal'Agenzia dles Entrades sön la plata internet: www.agenziaentrate.gov.it.
Porsones che à tut sö n credit ciafa derevers les tasses, sce ares paia jö le debit dan tëmp
La signoria arbitrala bancara desponn la retüda aladô de cuotes determinades
Dan da n valgügn agn à n consumadù ciafè n imprëst da n istitut de credit (Prestitalia Spa). Tl scomenciamënt dl 2014 orô le consumadù paié derevers l'imprëst dan dal tëmp y s'à porchël lascè fà jö le cunt de tan che al ti ê ćiamò debit ala banca. Al paiâ le debit, mo la soma ti savô scialdi alta y insciö él jü dala Zentrala di Consumadus dl Südtirol por se lascè ćiarè do y fà jö danü le cunt. Dala calcolaziun resultâl che al ess messü paié derevers cotan demanco de ći ch'al â paié. Insciö se ghirâ le consumadù derevers la desfarënzia dala banca. Baldi zënza suzès. Le consumadù tolô insciö la dezijiun da presentè recurs pro la signoria arbitrala bancara (Arbitro Bancario Finaziario).
Te chësc caje à la signoria arbitrala bancara desponü na retüda al consumadù de 3.081,96 euro.
La retüda dles tasses y di cosć vëgn preodüda dal articul 125 sexies dl Test Unich Bancar che dij che le consumadù po te vigni momënt paié derevers dan tëmp, daldöt o inće ma en pert, la soma imprestada al finanziadù. Te chësc caje àl le dërt da ciafè na reduziun di cosć dl imprëst anfat ala soma di fić y cosć debit por la dorada romagnënta dl contrat.
La Zentrala di Consumadus dl Südtirol inviëia porchël dötes les porsones che à paié derevers n imprëst dan tëmp (dantadöt pro contrać d'imprëst de n cuinto dl paiamënt o dla ponsiun) da se lascè ćiarè do la calcolaziun dl debit romagnënt, do avëi tut n apuntamënt al numer de telefonn 0471-975597.
EFSA: Lat frësch po contignì bateries y dess porchël gnì cöt
Ći risćion pa sc'an bër lat frësch? Chësc po contignì "bateries danoses" sciöche le campylobacter o salmoneles y al ne basta nia ma na lauraziun igienica tles aziëndes da paur. L'Autorité europeica por la segurëza di alimentars (EFSA) lascia alsavëi che cöje le lat dan da le bëre é la miù manira por desdrüje chës bateries che po fà amarè la porsona.
Lat frësch - chël ô dì lat de vaćes, ćioures, bisces y i.i. che n'é nia gnü scialdè sö a plü co 40° o gnü sotmetü a tratamënć de chësta sort - "po contignì bateries de dann che po inće gaujè de burtes maraties" à lascè alsavëi EFSA. Tratamënć igienics moderns tles aziëndes sciöche inće na secuënza de desfridamënt zënza interuziun é porchël indespensabli. Mo chësc ne basta nia por schivé i risć. Le lat frësch dess gnì cöt denant che le bëre. Te tröc stać dl'Europa po lat frësch gnì cumprè pro automać y al pê che les consumadësses y i consumadus é tres plü interessà a chësc.
Racoiüdes de punć: pâiel pa la mëia da ester fedei?
Feter te dötes les botëghes él da ciafè de te' scomenciadies: por tan y tan de punć ciàfon chësta o chë "scincunda". Mo pâiel pa pordërt la mëia da stè fedei a na botëga?
N ejëmpl de na scomenciadia atuala de n gran supermarćé: por 26 punć y 11,90 euro laprò ciàfon n toster a contat. Le medemo model costa tla botëga dl produtur online 32,90 euro. Por ciafè i 26 punć mësson cumprè ite por 520 euro (o zënza pon inće cumprè 52 produć sponsor). La "reduziun sön le prisc" tla forma dla scincunda à na faziun de prësc 4%. Al é da se damanè sc'al ne foss nia miùmarćé da d'adoré le potenzial de sparagn canch'an cumpra ite (aladô de sciazades dess chësc ester incër le 10%, chël ô dì de 52 euro pro nosc ejëmpl): cun chisc scioldi ne podésson nia ma se cumprè le toster, mo inće se vaghè i ingrediënć por na cëna de tost Hawaii.
Jide ma te n zënter fitness ... mo oćio al contrat!
Cun l'ann nü s'à tröc de nos tut dant da fà valch por süa condiziun fisica. Mo indere nia vigni zënter de fitness ne mantëgn ći ch'al impormët y nia vigni program de fitness ne corespogn a nüsc bojëgns. Mo a ći désson pa mëte averda?
Por pröm désson se fà scrì fora dal dotur de ćiasa n atestat che nes dà l'ok por fà n'ativité sportiva. Spo él da tó en conscideraziun nüsc fins: ći ôi pa y tan de tëmp poi pa investì te chësta ativité? An dess spo baié di fins cun le trainer. Al é inće important da ćiarè avisa sciöche al é tl zënter de fitness tratan i orars olach'an oress jì ilò: él injins assà? Vëgnel pa daurì sö assà? Él assà dusces y éres pa nëtes? Damì él sc'an damana da podëi jì a fà n'ora de proa debann - insciö s'intënon belatira sce le zënter se scüsa.
Denant che sotescrì le contrat él da se le lì jö indortöra y mëte dantadöt averda ai terminns de desdita y ales poscibilitês de retrata. De plü informaziuns él da ciafé sot a www.verbraucherzentrale.ii.
Ći costa pa n cunt bancar?
Sön l'ultimo estrat dl cunt dl ann mëss les banches ti comuniché avisa a süa tlientela ći che so cunt é gnü efetivamënter a costè tratan l'ann calendar dër stlüt jö. A chësta calcolaziun ti mëssel gnì injuntè la insciödita plata de suravijiun ("documento di sintesi"). Sc'an mët a confrunt ala fin dl ann l'ISC efetif („indicatore sintetico di costo“) cun l'ISC dl profil d'anuzadù ch'an à instësc sön la plata de suravijiun, pon abiné fora sc'an paia deplü o demanco por so cunt co "l'anuzadù standard". Sc'an s'intënn ch'an paia trö' massa, désson se lascè aconsié dala banca n cunt plü adatè o damanè do te d'atres banches sc'ares po pité n cunt plü passenënt.
N'inrescida dla Banca d'Italia de setëmber dl 2013 desmostra che un di faturs plü importanć por les desvalianzes de cost pro cuntcorënć é "l'eté" dl cunt. Dit en cört, inće sce n cunt pëia ia cun de bunes condiziuns devëntel cun la dorada dl contrat tres plü ćer insciöche n cunt de plü de diesc agn costa mesanamënter plü co 100 euro. Porchël désson, n pü' aladô dl mote "Ester jogn é döt - inće pro le cunt bancar", controlè avisa l'ultimo estrat dl ann. Y lascéssal dì: al é inće cunć debann!
Svenüda: i prisc arbassà, i dërć resta anfat
An ne po nia mëte ala pêr prisc arbassà cun dërć limità por la tlientela. Inće sce le prisc é superscontè àn le dërt al patüc zënza defeć y ales cualitês impormetüdes tl cheder dla lege de garanzia. Sce n articul vëgn venü miùmarćé deach'al é por ejëmpl n pü' paz o n pü' smarì mëss chësc inće gnì dè dant.
La tliënta/le tliënt po fà na retlamaziun de vigni defet che ne ti é nia gnü segnalè avisa tla botëga, inće sc'ara/al s'intënn de chësc pormò plü tert. La garanzia por defeć eventuai dl produt é de dui agn da canch'al é gnü cumprè o de 60 dis da canch'an se n'à intenü. Ti pröms sis mëisc mëss la comerzianta/le comerziant desmostrè che le defet n'ê nia canche le produt é gnü cumprè. Insciö él plü saurì por la consumadëssa/le consumadù da se fà avarëi le dërt a n produt zënza defeć o a na retüda di scioldi. Ara/al n'é indere nia oblié da azetè n bonn!
Mo metede averda: por prinzip ne mëss la botëga nia tó zoruch produć zënza defet. Sce ara le fej spo él por bela cherianza. La poscibilité da baratè produć zënza defet cumprà tratan le tëmp de svenüda vëgn en gran pert bele stlüta fora atira dales botëghes.
Energia-efiziënza? Puh prëibel, mo nia a spëises dla trasparënza!
Da n valgönes edemes rôdel sura döta la provinzia zacotan de rapresentanć lezitënć che ô vëne implanć fotovoltaics y pumpes termiches. Ći fej pa chisc furbi? Ai ti cunta dant ala consumadëssa/al consumadù che süa familia é öna "dles sóres cin' families fortunades dl comun che à le plajëi da podëi pié do n sistem de scialdamënt bunmarćé y insciö sparagné ann por ann n gröm de scioldi contanć". Le problem pro chësta chestiun: ći che vëgn chilò venü dai rapresentanć feter sciöche por fà n plajëi n'é nia ater co n'ativité düra pro chëra ch'ara nen va de milesc de euro. Nia ma la manira sciöche i rapresentanć fej da abiné la crëta dles consumadësses y di consumadus n'é plü co sospetosa, mo bëgn inće en pert les pratiches comerziales che vëgn aplicades: sön i documënć mànćel informaziuns, i rapresentanć rajona de bonus fiscal sciöche sc'al gniss ma conzedü da süa firma, le finanziamënt vëgn descrit malamënter y cotan deplü. La Zentrala di Consumadus aconsiëia da dì: "No, giulan impò". De plü informaziuns: www.verbraucherzentrale.it.
Comerz de pici ćians - metede averda ala provegnënza!
Le comerz cun de pici ćians, inće online, é oramai deventè n'ativité inredora. Al po ester che che cumpra zënza bëgndî damanè ti dais sü scioldi a organisaziuns zënza scrupui feter sciöche la mafia. La comunité de laûr "Comerz de ćians" aconsiëia:
- cumprè dagnora da zidladus conesciüs che à na lizënza;
- ma cumprè ćians che à almanco 8 edemes;
- damanede sc'i podëis odëi la uma dl ćian y passede tëmp cun la uma y so ćian;
- damanede do: zidladus responsabli respogn ion a vigni domanda;
- sc'i ëis dübi damanede n dotur di tiers de crëta.
Ćiamò n consëi: inće tles ćiases di tiers locales él tröc tiers da cater iames che aspeta che zacai i toles sö y ti ois bun!
