Aumënt dl 1% dla cuta sön le valur ajuntè
Dai 17 de setëmber incà é la cuta sön le valur ajuntè gnüda alzada dal 20% al 21%. Da can inant vel pa chësc concretamënter?
- pro marćianzia y sorvisc olach’al é gnü fat na fatura vel la data dla fatura. Fatures che é gnüdes fates dan i 17 de setëmber 2011 = 20%; fatures fates do i 17 de setëmber 2011 = 21%
- pro spediziuns de bëgns mobii vel la data sön la bolëta de spediziun. Por spediziuns do i 17 de setëmber 2011 vel porchël la cuta dl 21%
- acunć: determinanta é la data dl paiamënt. Acunć che é gnüs paià dan i 17 de setëmber 2011 = 20%; paiamënć fać do i 17 de setëmber 2011 = 21%. Da mëte averda: l’import romagnënt che é gnü paié do i 17 de setëmber 2011 é te vigni caje sotmetü a na cuta dl 21%.
Antibiotics: atenziun pro polam da miorè che vëgn da n "zidlamënt-turbo"
Tignì n gran numer de polam da miorè sön na spersa strënta porta sovënz pro a dagns por la sanité y a na mortalité dër alta di galüc. Porchël prô cotan de aziëndes che tira sö polam da miorè da limité les pordüdes adoran antibiotics. Chësc n’é nia ma n problem por la sconanza di tiers mo bëgn inće por la porsona che consumëia spo la ćern: tres de plü tiers é infetà cun, a dì ch’an dij, germs resistënć, sön chi che i antibiotics ne n’à plü degöna faziun. De te’ germs po inće infetè la porsona tres la morona dl’alimentaziun. Chësc é porchël le consëi di esperć dl’alimentaziun: al é damì mangé manco ćern y dè fora n pü de plü scioldi por produć de alta cualité che vëgn da alevamënć olache i tiers vëgn zidlà cun respet.
N galüc da zidlamënt vëgn al dedaincö tut ia cun n pëis otimal de 1,8 chili ch’al à arjunt te n tëmp record de ma 32 dis. Deache i tiers crësc tan aslöm ési te püch tëmp toćià ite te locai strënć olach’ai ne n’à indînenia la poscibilité da crësce naturalmënter y olache al ne vëgn gnanca respetè sü bojëgns vitai. Chësta é pö n’assurdité nia ma por chi che se dà da fà por la proteziun di tiers.
De mius condiziuns de zidlamënt é da ciafè pro aziëndes che s’en tol sura de trà sö i tiers tl respet dl tier instës y dl ambiënt incër ël ia. Dantadöt pro produć che vëgn dal’agricoltöra biologica vëgnel ghiré condiziuns che va tres sura i standarg dà dant dala lege.
Maladoranza dl bun inom dla „Zentrala Consumadus“
Sciöche al pê po le bun inom dla Zentrala Consumadus ti dè na sbürla ala venüda de n produt. Al n’é nia da s’un fà demorvëia che al é n valgönes “bisces fosces” che prô da ingianè les consumadësses y i consumadus adoran parores sciöche “la Zentrala Consumadus racomana chësc produt” o “la Zentrala Consumadus à mostrè entusiasm por chësc produt”. Chëstes tatiches por vëne vëgn dantadöt adorades pro produć che vëgn venüs da ćiasa en ćiasa y en general defora dales botëghes.
La Zentrala Consumadus mët porchël en tler na cossa: Nosta Zentrala ne dà nia consëis de cumpra por produć o sorvisc! Vigni sort de detlaraziun che va de chësc vers é na ingianada y dess ti gnì lasciada alsavëi ai sorvisc de consulënza dla Zentrala Consumadus dl Südtirol.
A consumadësses y consumadus che à intenziun da se cumprè val’ o da stlüje jö n contrat de val’ sort ti vëgnel aconsié de ti ćiarè bele danfora a tesć y confrunć sön produć desvalis; l’infoteca dla Zentrala Consumadus nen mët a desposiziun cotanć. Inće online sot a www.verbraucherzentrale.it röion pro la lista di tesć.
Boandes duces fej mal al cör y ala zircolaziun
Chi che bër regolarmënter boandes duces é plü al prigo de maraties al cör y ala zircolaziun. Chësc vëgn lascè alsavëi dal aid, le Sorvisc d’informaziun por l’alimentaziun, l’agricoltöra y la sconanza dl consumadù. N stüde fat tla Svizera lascia ponsè che chësc efet negatif vëgn bele a s’al dè do da püces edemes de consum regolar y pro cuantitês moderades. A chësta inrescida àl tut pert 29 ëi sagns y de pëis normal danter i 20 y i 50 agn. Por trëi edemes alalungia ài boiü vigni dé 600 ml de na boanda ducia cun 40 g o 80 g de zücher d’üa (glucosa), zücher de früć (frutosa) o zücher blanch (sacarosa). Dan y do les fases de stüde desvalies é i ëi che se à metü a desposiziun gnüs vijità da doturs. L’analisa di dać à desmostrè che n consum da vigni dé de boandes duces aumënta la probabilité de s’amarè de maraties al cör y ala zircolaziun. Bele de pices cuantitês de zücher (40 g al dé) à na influënza negativa sön le metabolism: i ëi che s’à sotmetü al test à mostrè sö n livel dl zücher tl sanch plü alt, i valurs dl colesterinn ê plü stleć y la zirconferënza dla vita ê inće majera. La conzentraziun tl sanch de n valgügn parametri d’inflamaziun é aumentada feter dl dopl. Deperpo che le zücher de früć da fontanes naturales sciöche la ordöra y la verzöra é dër sann, fej boandes aducides cun zücher de früć particolarmënter mal, spliga i inrescidus. Al jarà debojëgn de stüdi a dorada lungia por confermè chisc pröms resultać.
Relevamënt di prisc: ordöra y verzöra a Balsan
N relevamënt di prisc dla Zentrala Consumadus dl Südtirol fat chësc isté a Balsan pro punć de venüda desvalis à desmostrè che al é tres ćiamò de gran desfarënzies de prisc pro la ordöra y la verzöra: sc’an paia mesanamënter tl supermarćé por la medema sort de ordöra y verzöra 20,00 euro, cóstera tla strada Rovigo 32,94 euro (32,18 euro söl “Obstmarkt”), deperpo che tla botëga Frilo pàion 21,28 euro y tla Lidl 15,13 euro. Por ći che reverda l’alzada di prisc sön le tru dal produzënt ćina al consumadù n’é i resultać de chësc relevamënt nia d’ater che la conferma de chi da denant: la medema sort de ordöra y verzöra che costa tla strada Rovigo 32,94 euro (32,18 euro söl “Obstmarkt”), po gnì cumprada ite a Verona tla hala dl gran marćé ma por 10,10 euro.
De miù notizies pon indere ciafè por ći che reverda les etichëtes dla ordöra y verzöra. En raport ai relevamënć da denant é la situaziun sön i marćià dassënn miorada: tla strada Rovigo corespognô bëgn le 95% dles informaziuns sön le produt al dërt, sön le “Obstmarkt” le 87%. Informaziuns plü avisa sön chisc relevamënć pon ciafè sot a: www.verbraucherzentrale.it.
Cunć corënć por studënć „debann“:ći che é scrit, cunta!
D’isté à n studënt de 21 agn analisé i cunć corënć por studënć pro 5 banches locales por cunt dla Zentrala Consumadus dl Südtirol. Les informaziuns a usc di impiegać de banca ne corespognô nia dagnora ales informaziuns sön le prospet. La conseguënza é chëra che n cunt che po resulté adatè do n dialogh cun n impiegat de banca se desmostra impò ćiamò nia adatè do avëi lit les plates d’informaziun. Eco, che al é dagnora damì se lì jö indortöra les informaziuns precontratuales. Informaziuns plü avisa sön chësc relevamënt é da ciafè online sot a www.verbraucherzentrale.it.
Sentënza dla Curt de Iustizia dla UE: degöna tecnica dla genetica tla mil
La sentënza emetüda dan da püch dala Curt de iustizia dla UE por ći che reverda le stöp de flus tla mil comporta zënzater conseguënzes nia da püch por le marćé y por les consumadësses y i consumadus. Aladô de chësta sentënza po la mil che contëgn inće ma sëgns de stöp de flus che vëgn da plantes geneticamënter modificades, ma gnì metüda söl marćé cun na lizënza tlera aposta. Insciö confermëia la Curt de iustizia dla UE, almanco por ći che reverda la mil, la ghiranza de n regolamënt a “toleranza – nul” por vigni sort de sëgn de material geneticamënter modifiché. Tl dagnì jaràl debojëgn por la mil che contëgn sëgns de stöp de flus che vëgn da plantes geneticamënter modificades de na lizënza speziala y la mil mëss inće gnì etichetada aladô. Do la lege che à valü ćina śëgn messâ la detlaraziun „geneticamënter modifiché“ ma ester sön produć alimentars sce la pert de organisms geneticamënter modificà (OGM) jô sura le 0,9 porcënt fora. Sc’ara ê dessot o ara ê adinfal dessura o ara ne jô tecnicamënter nia da schivé, spo ne n’êl nia l’oblianza da le detlarè. Cun chësta sentënza nöia indere vëgn inće la plü picia pert de stöp de flus che vëgn da OGM conscidrada „prodüta da OGM“ y sciöche „ingrediënt“ tla mil. Insciö mët la Curt de iustizia dla UE pé sön tera nöia deache chësc ingrediënt ne röia nia aposta tla mil y ne n’à gnanca degöna faziun sön süa cualité. Por intant é inće sëgns de stöp de flus che vëgn da OGM sotmetüs al’oblianza de lizënza.
Ferates dla DB y ÖBB: n valgönes fermades é tabu
En gaujiun dl’aprovaziun dl orar 2010/2011 ti â le Ministêr di trasporć proibì ai Eurocity dl consorz metü adöm dala DB, ÖBB y dala sozieté taliana Le Nord da s’archité tles staziuns intermesanes. Chisc Eurocity passa sön les linies danter Minca/Desproch y Milan, Aunejia y Bologna. Do da plü scomenciadies y tutes de posiziun inće da pert dla Zentrala Consumadus dl Südtirol por protestè cuntra chësta proibiziun à le Ministêr di trasporć de jügn de chësc ann indô autorisé les fermades te n valgönes dles staziuns plü importantes sön chëstes linies. Sön la linia danter Minca y Aunejia se tràtera de Balsan, Trënt, Rorëi y Verona. Ći che n’é nia da capì é ćiodì che le Ministêr lascia valëi inant la proibiziun por les staziuns de Vicenza, Padua y Aunejia-Mestre. La Zentrala Consumadus ti à porchël indô presentè la chestiun al’Autorité por la concorënza y le marćé y al Comissar europeich competënt: a chësta moda déssel gnì stabilì sce n te’ comportamënt va cuntra les normes por la sconanza dla concorënza y cuntra i dërć dles consumadësses y di consumadus.
Zertificat de conformité suplementar por i rembursamënć dles spëises dl dotur dai dënz
La ghiranza dl Ordinn di doturs dai dënz de zertificać de conformité suplementars por le rembursamënt dles spëises vëgn refodada dala Zentrala di Consumadus: te tëmps sciöche chisc ne jôl a nia mëte sö ćiamò d’atri ostacui burocratics por ti podëi pormez ai rembursamënć dles spëises albüdes dal dotur dai dënz. Al foss indere gran’ ora, do che al é gnü adatè les tarifes por le trafich local, inće da adatè i rembursamënć dles spëises dl dotur dai dënz, che é restà anfat dai agn 80 dl ultimo secul, ales condiziuns da śëgn. La proposta de n “sëgn de cualité“ da pert dl Ordinn di doturs dai dënz vëgn tuta sö cun plajëi dala Zentrala Consumadus tan inant che ara se trata de n dër sistem de management de cualité orientè al tliënt y nia de na metüda en scena di doturs dai dënz instësc.
