Telegram di consumadëures Jená/Forá 2025

Newsletter
Wenn Sie im KonsumentInnenschutz auf dem Laufenden sein wollen, abonnieren Sie kostenlos das Verbrauchertelegramm als Newsletter.


 

 

Salates da d'invern: da na saú antia a na saú da nusc

Aldedaincö él poscibl da mangé salates da d'isté sciöche la salata gentile, lollo, batavia, eisberg y salata da ce ince amesa l'invern y döt chësc giulan ales ciases da coltivaziun y ai camions che se la condüj adalerch. Dl ater vers unse na produziun sajonala de salates da d'altonn y da d'invern che á na gran varieté de saus y contëgn sostanzes che ti fej bun ala sanité. Aladô dla regiun y dl clima vëgnel coltivé endivia, zicoria da zücher, radicchio y salata de pre cina de dezëmber o cinamai fora por döt l'invern.

La salata endivia, la zicoria da zücher, le radicchio, la zicoria y la zicoria catalogna é dötes varietés dla zicoria. Deache ares contëgn sostanzes anties, dantadöt lactucopicrina, áres na saú antia tipica. Les sostanzes anties stimolëia i organs de digestiun y a chësta moda ince le metabolism y l'apetit. Implü é chëstes salates na bona fontana de sostanzes minerales (calium, calzium, magnesium), de n valgönes vitamines (dantadöt vitamina c, aje folich y betacarotin) y ince de sostanzes de balast. La salata de pre contëgn dër tröp fer y á na bona saú aromatica y da nusc.

Te frescara resta les salates da d'invern plü dî frësches co chëres da d'isté; le post ideal é la lada por la verzöra y damí ciamó él sce an les fej ia te n papier o te na peza tömia. Denant che arjigné ca na bona salata da d'invern él da la lavé y la lascé goté jö o la stricoré cun le cop aposta y spo pón la taié sö o ince la trá en toc. Dantadöt la salata de pre é da lavé indortöra deache gonot s'ascognel ciamó saurun y tera amesaite. L'endivia, la zicoria da zücher, le radicchio, la zicoria y la zicoria catalogna é ince dër bones sce an les cöj a tanf, te furn o an les mët pro d'atres spëises cötes.

 

 

Le trasport publich dl Südtirol: cares é pa les novités preodüdes por le 2025?

Dan da n valgönes edemes él gnü presenté dala Junta provinziala le SüdtirolPass nü a n prisc fis por le 2025. Paul, che tol vigni de i mesi publics da jí a lauré, n'é nia daldöt sigü co y da can che an podará damané do chësc abonamënt nü da n prisc fis. Porchël ál cherdé sö la Zentrala di consumadus y á damané tan che al costará l'abonamënt nü da n prisc fis y can che ara jará da l'adoré?

Les novités tl trasport publich por le 2025 reverda döes sorts de abonamënc da n prisc fis cun chi che an podará s'anuzé zënza limic di mesi publics tl Südtirol dal 1. de jügn inant.
L'abonamënt anual costará 250 euro y l'abonamënt mensil 39 euro (le 19 porcënt de chësc prisc pón implü trá jö dala cuta).

Interessant por pendolars y pendolares: dai 15 de dezëmber dl 2024 incá pó ince che che tol le bus s'anuzé debann dles plazes da parché park&ride dles staziuns da Bornech, Porsenú y Marling.

L'abonamënt U26 costa 150 euro al ann o 20 euro al mëis.
L'abonamënt anual por families: por mituns/mitans o d'atri componënc dla familia vëgnel trat jö 20 euro a porsona y insciö paia na porsona adulta cun dui mituns/döes mitans da scora 210 euro al ann.

Deplü informaziuns é da ciafé sot a chësc link: https://news.provincia.bz.it/de/news/neuer-sudtirolpass-mit-fixpreis-jahres-und-monatsabo

 

 

Fá le miú fora di resć, cina al'ultima frogora!
Rezetes y consëis dla ZCS por smendrí i avanc de patüc da mangé

Tröc alimënc y spëises vëgn sciurá demez ince sce an podess ciamó a pora nia i mangé, y chësc é propi sciode. Chësc sozed cun i resć de spëises y avanc romagnüs te taí y ince cun produc che á bele superé la data de conservaziun minima dada dant sön la confeziun. Pan y salata da ce vëgn gonot bele trac demez pornanche ai n'é nia plü frësć o ne ciara nia plü fora cis apetitusc. Ince le patüc jü ademal fej fora tröp - por ejëmpl deache al é gnü cumpré ite cotan deplü de ci che an n'adora. Sce an s'intopass da adoré sö adora assá le patüc che an á cumpré ite, ne gnissel nia stlet y insciö n'esson nia bria da le tó y jí. Impaca jissera da adoré sö almanco le mez dles lavadöres.

Chëstes é les mosöres plü importantes por ne messëi nia trá demez patüc da mangé: planifiché les cumpres, cumpré ite ma ci che an adora sön la basa de na lista, ignoré les ofertes speziales che n'é nia debojëgn y ciaré da mëte ia atira y sistematicamënter i produc che an á cumpré ite te frescara, dlaciara y te stangode de ciasadafüch. I produc che ne tëgn nia cis dî messesson pordërt mëte dancá y chi che á na dorada de conservaziun plü lungia pón ince mëte doia. Sce al sozed propi n iade che an á cumpré ite demassa, pón dlacé ite la maiú pert di produc ciamó denant che ai arjunjes la data de conservaziun dada dant, y i adoré spo plü tert.

I avanc y i resć dles spëises toca te frescara o dlaciara cina che ai vëgn adorá sö. Tla brosciüra “Mit Resten zum Besten” á la ZCS coiü adöm incër 70 propostes de rezetes por adoré sö avanc de pasta cöta, poms döt infizá, bananes dër madüdes, toc de verzöra, pan vedl y ciamó cotan deplü. La brosciüra é da ciafé debann tla sënta zentrala, tles atres sëntes destacades y ince pro la portina mobila dla Zentrala di Consumadus dl Südtirol.

 

 

Bons: mësson se tigní ala tomanza dada dant?

Sce al ne vëgn nia dé dant val' d'ater, él en linia de prinzip da se basé sön n "termo de prescriziun" de diesc agn (ince sce n valgügn iurisć é dla minunga che i bons é anfat ai scioldi y ne pó porchël mai "tomé"). Problematich é indere dagnora l'aplicaziun dl dërt deache sce le comerziant ne reconësc nia la validité, spo messesson porté la cossa dan signoria y chël ne paia nia la mëia.

Sce al vëgn indere dé dant sön le bon na data de tomanza tlera, spo vel chësta sciöche "fata fora danter les perts" y vëgn conscidrada varënta.

Consëi: sce ara ne vá nia da adoré n bon por tëmp y ora, vëgnel aconsié da contaté denanche al tomes la botëga o le sorvisc por se lascé arlungé le bon - aladô dl'esperiënza fata ves vëgni de regola adincuntra.
Implü él ciamó da dí che cun indicaziuns avisa sön n bon (che, ci, can, olá, co, …) vára da tigní fora plü inant caji de dübe desplajors.

 

 

Co fejon pa da smendrí le comsum de se?

Sce an mangia massa da se spo él prigo che al vais sö la presciun dl sanch y che an ais spo la presciun alta (ipertonia). Ince ma valurs dl sanch de püch plü alc fej gní majer le risch da ciafé maraties dl cör o dla zircolaziun sciöche le bot. Por chësta rajun racomana l'Organisaziun mondiala dla sanité WHO da limité le consum de se a alplü cin' grams a porsona al de. Tla Talia tol sö i ëi adulc mesanamënter 9,5 grams de se al de, les ëres adultes mesanamënter 7,2 grams, sciöche al é gnü desmostré dai stüdi fac dl 2018 y dl 2019.

Al basta püces edemes por ausé le sëns dl gust a na saú manco da se. Insciö vára da smendrí l'assunziun de se:

  • renunzié a alimënc dër trasformá y a produc rová;
  • confronté tan de se che al é te produc somiënc trasformá y bele confezioná sön la basa dla tabela di valurs nudritifs;
  • arjigné ca le mangé cun alimënc y ingrediënc frësć, naturai y sce ara vá nia elaborá;
  • trá dant verzöra sajonala dl post che á gonot na saú plü intensiva co produc importá che vëgn da dalunc y porchël ól ester manco se da ti dé saú a ci che an arjigna ca;
  • ciaré da smendrí vare do vare l'adoranza dl se da cujiné;
  • adoré en abondanza erbes frësches y seciades, y ince spezies;
  • ajunté na gota de öre de orí sön ci che an mët sön mësa;
  • tó demez da mësa le se y d'atri condimënc (p.ej. maggi);
  • sporfogne sot ega i alimënc te bossi (p.ej. fajöis, mais) denant che i mangé.

Na reduziun dl'assunziun de se al de da diesc grams a cin' grams, arbassa dl 23 porcënt le prigo dal bot y dl 17 porcënt chël dl bot al cör (fontana: SINU Società Italiana di Nutrizione Umana).

 

 

Control assiguratif dla ZCS
"Ái la dërta assiguraziun? Ci assiguraziuns adori pa?"

Na resposta a tröpes domandes sön le tema dl bojëgn de n'assiguraziun vëgn dada da dui stromënc online dla ZCS che dëida ciafé fora le bojëgn personal de n'assiguraziun.

La jënt dl Südtirol dá fora cotan por assiguraziuns - baldi se tratera gonot de assiguraziuns falades o nia cis adatades. Sön le marcé él da ciafé n gran numer de produc assiguratifs y porchël él tres plü ri por i consumadus y les consumadësses da avëi na bona suravijiun y da reconësce tler, ci assiguraziuns che é veramënter debojëgn - al é porchël prigo da dé fora tröc scioldi por contrac falá o nia adatá.

Por schivé che ara vais insciö messesson s'orienté al fat che n'assiguraziun messess curí i maius risć finanziars che na porsona pó avëi. Porchël él da valuté regolarmënter le bojëgn assiguratif individual. Che che s'á assiguré indortöra pó sparagné tröc scioldi te n tëmp lunch.

Na pröma analisa dl bojëgn assiguratif individual pó gní fata da atira inant y debann sön la plata web dla ZCS. Un di dui stromënt online é le "control assiguratif cört" che dá te püc clics n cheder general di produc assiguratifs che cür - aladô dla situaziun da pié ia - i risć plü importanc.

L'analisa dl'assiguraziun vëgn aprofondida dal secundo stromënt che é "l'azertamënt assiguratif personal". Cun chësc stromënt vára da fá n'analisa personala dl bojëgn de n'assiguraziun y ciafé informaziuns menüdes sön vigni sort de assiguraziun cun lapró les premies basades sön profii spezifics.

Chisc dui stromënc online é da ciafé sot chisc links:
https://www.consumer.bz.it/de/versicherungs-kurz-check
https://www.consumer.bz.it/de/ihr-persoenlicher-versicherungs-check

 

 

Ci jopes pón pa se lascé savëi bones da d'altonn y d'invern?

Canche les temperatöres vá jö, fej na jopa bona cialda propi bun. La gran palëta de verzöra da d'altonn ti dá varieté y corú a nüsc taís de jopa. Soni, res ghei, res dl selarí, colrabi, züces o pastinaca: döta chësta verzöra vá dër bun da fá jopes cremoses.

La verzöra é da lavé, datrai da scuscé y da taié sö te toc. Aladô de sciöche al nes sá bun pón arestí n pü' de ciola taiada sö y ai, y spo mëte lapró i toc de verzöra y lascé apraté jö döt cant n valgügn menüc. Spo él da injunté n pü' de bröt de verzöra o ega, y mëte lapró saus, sciöche por ejëmpl timian, rosmarin, mesaronn, nusc moscada, ciarí, ingver y i.i., y lascé cöje la verzöra cina che ara é tëndra. Inultima frulëion la jopa y ti dá saú cun se y porvada.

Soni pón combiné saurí cun pori o verzöra da capüc. I res cöci ti dá n corú interessant ala jopa y i fonguns seciá ti dá na saú aromatica. Che che á ion jopes ducejines pó injunté soni duc ala verzöra de sajun. Le valur nudritif de chëstes jopes pó gní arichí meton lapró früc da cose. Arbëies, fajöis y linses á dër tröpes proteines y sostanzes de balast. Tla jopa pón ince mëte somënzes de zücia arestides, de pici cadrí de pan vedl apratá o ince cadrí de tofu (sfomié).

Na fana de jopa vára saurí da arjigné ca bele danfora. An pó spo fá porziuns y les mëte te frescara o les dlacé ite y les tó spo indô ca canche an les adora.

 

 

Abité sann d'invern:
consëis por n'aria nëta y zënza müfa te ciasa

Tla sajun frëida stunse tröp tëmp daite te locai scialdá - le prigo é che al se formes müfa y che al sides na stleta cualité dl'aria. Les condiziuns ideales por che la müfa pois crësce é canche l'aria tömia condensëia sön surasperses frëides. Cun les dërtes mosöres vára da tigní i locai d'abitaziun sagns.

Lascé ite aria te na manira mirada

  • Dauride i vidri plü iadi al de por püch tëmp (1-3 menüc, damí él sce al tira n pü' l'aria), dantadöt do che an á fat la duscia, cujiné o lavé guant. Insciö vëgn l'aria tömia adorada trasportada defora.

Alzé n pü' la temperatöra di locai

  • Cun n pice aumënt dla temperatöra daite de 0,5 cina 1 n degré pón porté pro che al ne se formes nia müfa, che les surasperses restes cialdes y che al ne pois nia se formé ega condensada.
  • La temperatöra ideala ti locai olache an stá ia por le de é de presciapüch 20 degrá; te ciamena dessel deperpo ester n pü' plü frësch y te bagn n pü' plü cialt.

Ciaré dl töme y smendrí le plü che ara vá les fontanes de umidité

  • Cun n igrometer (stromënt che mosöra l'umidité) podëise tigní sot a control te vigni momënt l'umidité dl'aria che foss bun sce ara foss danter le 40 y le 60%. Valurs plü alc pó porté ala formaziun de müfa y valurs plü basc pó avëi conseguënzes negatives sön la sanité.
  • An dess ciaré da schivé fontanes de umidité sciöche le lascé assuié le guant daite.

Combiné indortöra le scialdé y l'ariaziun

  • Scialdede te na manira valia düc i locai ince sce i ne stëis nia tres laite. L'üsc di locai che ne vëgn nia scialdá dess resté stlüt por che al ne pois nia rové ite aria tömia dai locai plü cialc, che podess condensé sön i parëis frëic.

D'atri consëis d'ütl sön la müfa y l'abité sann é da ciafé tla brosciüra "Abité te na manira sana y sostignibla" (https://www.consumer.bz.it/sites/default/files/2022-10/Der%20neue%20Ratgeber.pdf).

 

 

like-512_0.png

like-512_0.png

Top